Gluten, de gemaskeerde boosdoener

Het is vandaag Internationale Dag van de Coeliakie en in aanloop naar deze dag heeft Schär, producent van en specialist in glutenvrije voeding, dit jaar een volledige Week van de Coeliakie gewijd aan de aandoening om deze zo nog meer onder de aandacht te brengen. Coeliakie, beter bekend als glutenintolerantie, is een auto-immuunziekte waarbij je lichaam afweerstoffen aanmaakt tegen gluten, een eiwit dat voorkomt in onder andere tarwe, wat fysieke bijwerkingen zoals bijvoorbeeld darmproblemen en gevoelens van vermoeidheid met zich mee brengt.

In België zijn er naar schatting zo’n 114.600 mensen met coeliakie, al is er maar 20% van hen zich hiervan op de hoogte[1]. Want ondanks het feit dat de ziekte de laatste jaren zeker aan bekendheid wint, blijken er toch nog verschillende obstakels te zijn die voornamelijk de diagnose bemoeilijken.

Om de kennis rond coeliakie en in het bijzonder de diagnose van deze aandoening in kaart te brengen, lanceerde Schär een online-survey bij haar eigen online community. 726 Belgische deelnemers beantwoordden vragen over glutenvrij leven, de symptomen van de ziekte en de diagnose. De overgrote meerderheid van de ondervraagden (79%) gaf aan volledig of gedeeltelijk glutenvrij te eten, 265 onder hen gaven aan de diagnose coeliakie gekregen te hebben.

• Bijna 1 op 10 personen met coeliakie geeft aan helemaal geen duidelijke klachten te ondervinden bij het eten van gluten, dit betekent dus dat ze lang blijven zitten met zaken als vermoeidheid en futloosheid omdat ze deze niet meteen erkennen als mogelijke symptomen. Een glutenvrij dieet is vaak wel de enige oplossing.
• Bijna 4 op 10 coeliakie patiënten zondigt wel eens op zijn glutenvrij dieet, goed wetende dat een kruimeltje brood al voldoende kan zijn om een ontsteking te veroorzaken met al dan niet bepaalde klachten als gevolg.
• 75% van de gezinnen met iemand met coeliakie volgt thuis specifieke maatregels om contaminatie te voorkomen.
• Bewustwording rond de ziekte is cruciaal, niet alleen om de diagnose te vergemakkelijken, maar ook om de familie en vrienden van de patiënt te informeren over de ziekte en om zo meer steun en begrip te creeëren.

Diagnose bemoeilijkt door onderschatte klachten

Darmproblemen zijn bij uitstek de meest prominente symptomen die coeliakiepatiënten ervaren (36%), gevolgd door regelmatige diarree (18%) of vermoeidheid (14%). Opvallend is, dat bijna 1 op 10 coeliakie patiënten aangeeft helemaal geen duidelijke klachten te hebben (8%). Reuma, migraines, spierpijnen, plotseling gewichtsverlies en last van aften vullen het lijstje tot slot aan maar komen in mindere mate aan bod.

Katrien Wellens, Schär-diëtiste gespecialiseerd in coeliakie, legt uit: “Het is duidelijk dat bovenstaande klachten gelinkt kunnen worden aan andere aandoeningen of gezondheidsproblemen en dus vaak niet in verband worden gebracht met een glutenintolerantie. Het is net dat wat het zo moeilijk maakt om deze aandoening te diagnosticeren: bij klachten als vermoeidheid of futloosheid denken we eerder aan een slaaptekort dan aan een probleem dat gerelateerd is aan onze voeding. Maar dankzij een correcte diagnose en een glutenvrij dieet, merken patiënten vaak al snel op dat ook deze kleinere, onderliggende symptomen al snel vervagen en ze zich beter in hun vel voelen.”

Eén kruimeltje kan te veel zijn

Eén van de grootste misvattingen rond coeliakie is dat men enkel bij grote hoeveelheden gluten problemen ervaart. 36% van de glutenvrije eters durft wel eens iets te verorberen dat niet binnen hun glutenvrij dieet valt. Dan gaat het in de meeste gevallen over glutenrijke pistolets, brood en koekjes, eens een pizza/pasta of zoals het een echte Belg betaamt: frietjes met lekkernijen van de frituur. Nochtans kan het kleinste glutenrijke kruimeltje een fysieke impact hebben en de doorslag geven om een ontsteking in de dunne darm te veroorzaken:

“Wat uit dit onderzoek blijkt is best zorgwekkend. Het is belangrijk luid te verkondigen dat slechts 1 hap van een lekkernij die gluten bevat, genoeg is om ontstekingen in de darmen te veroorzaken. Dat betekent niet dat mensen hier meteen klachten van zullen ondervinden, maar de ontstekingen zelf, die ervoor zorgen dat vitaminen en mineralen minder goed opgenomen worden uit je voeding, zijn er wel.”, zegt Katrien.

“Het is belangrijk om consequent te zijn met je glutenvrij dieet, zeker ook bij kinderen die geen klachten hebben. Ouders spelen een cruciale rol om hun kind hierin te begeleiden. Wanneer je kind op restaurant plots wel mag afwijken van een glutenvrij dieet, maar thuis niet, wordt het moeilijk om die glutenvrije levensstijl aan te houden.”

Niet alleen op restaurant, maar ook thuis is men waakzaam om contaminatie te voorkomen: 75% van de gezinnen met iemand die coeliakie heeft, onderneemt maatregels om te voorkomen dat er gluten bij de verkeerde persoon terechtkomen. Zo blijven bijvoorbeeld voedingswaren en kookgerij strikt gescheiden, gebruikt men apart botervlootje, aparte messen, aparte potten en pannen en een aparte pot choco.

‘Niet coeliakie glutensensitiviteit’, de jongste telg binnen de familie van gluten gerelateerde aandoeningen

De reactie die je lichaam heeft op gluten kan ook in minder mate voor problemen zorgen. Zo kan je bijvoorbeeld ook glutensensitief zijn. Bij glutensensitiviteit reageert je lichaam ook op gluten en is een levenslang glutenvrij dieet ook aangeraden, maar het eten van gluten zorgt niet voor schade aan de dunne darm. De andere klachten zijn gelijk aan degene van coeliakie.

“Het is erg belangrijk om dit onderscheid te maken. Mensen die te maken hebben met niet coeliakie glutensensitiviteit (Non-Celiac Gluten Sensitivity, NCGS)  zijn mensen bij wie een tarwe allergie of coeliakie uitgesloten zijn, maar die zich beter voelen, zowel fysiek als mentaal, onder een glutenvrij dieet. Het kan voor hen dus ook minder kwaad om af en toe eens te zondigen.”, verklaart Katrien.

De weg naar een diagnose

Een eerste stap richting diagnose kan gebeuren bij een bloedafname waarbij het bloed getest wordt op de antistoffen van gluten. Als deze test positief is, is dit een eerste indicatie. Het is belangrijk te weten dat wanneer men voor de bloedproef al een glutenvrij dieet aanmeet, de resultaten vertekend kunnen zijn. En een bloedproef alleen kan in de meeste gevallen niet voor een sluitende diagnose zorgen. Om de diagnose coeliakie met zekerheid te kunnen stellen, is voorlopig een biopsie van de dunne darm noodzakelijk.

Deze diagnose is essentieel voor de patiënt:

"Er is een algemene perceptie dat glutenintolerantie iets verzonnen is, een trend. Het is een sociaal probleem: bij maaltijden met vrienden stuiten patiënten nog vaak op opmerkingen of misverstanden. Bewustmaking van intoleranties en het stellen van een definitieve diagnose zijn twee cruciale aspecten bij het herkennen van patiënten met coeliakie, om te zorgen voor steun en begrip van de mensen om hen heen.”

Gluten, de gemaskeerde boosdoener Gluten komen niet alleen voor in de producten waar mensen ze verwachten zoals  brood, pasta, koekjes, gebak, pizza, bier en bloem. Ze duiken ook op in andere onverwachte producten zoals chips, kroketten, worstjes, ijs, zoute snacks, chocolade, snoep, bouillonblokjes, bakpoeder, marsepein, koude en warme sauzen, charcuterie en ga zo maar verder. Omdat het niet altijd zo vanzelfsprekend is, is het lezen van etiketten van groot belang voor mensen die zich aan een strikt glutenvrij dieet houden. Hoewel al veel glutenvrij producten het gekende glutenvrije logo dragen, is dit in vele gevallen ook nog steeds niet het geval. Zich verdiepen in het lezen van etiketten is dus essentieel, want slechts een kleine hoeveelheid gluten kan voor mensen met coeliakie al heel wat klachten veroorzaken. “De Europese wetgeving verplicht het weergeven van de 14 wettelijke allergenen op de etiketten waardoor het onderscheiden van glutenvrije producten op het winkelschap eenvoudiger wordt. Het draagt ook bij aan de bewustwording van verschillende intoleranties en verklaart de noodzaak van glutenvrije producten bij de consument,” licht Katrien verder toe.

Een glutenvrije levensstijl Glutenvrij leven betekent niet dat er moet ingeboet worden op smaak. Volledig glutenvrij koken vraagt een zekere aanpassing, maar is perfect mogelijk. Alexia Stevens is een jonge vrouw wiens man enkele jaren geleden gediagnosticeerd werd met glutenintolerantie. Voor Alexia is glutenvrij koken dus dagelijkse kost. Ze is blij dat het gamma aan glutenvrije producten de laatste jaren enorm is uitgebreid.   Schär-ambassadrice en foodie Alexia: “Als echte foodie is smaak voor mij enorm belangrijk. Producenten zoals Schär maken in het leven van coeliakie-patiënten een wereld van verschil.” Enkele tips van Alexia om je glutenvrije levensstijl gemakkelijker te maken: “Ga op ontdekking in de winkelgangen en kijk wat er beschikbaar is in je lokale supermarkt, maar vergeet ook zeker niet online een kijkje te nemen. Aarzel niet om geregeled nieuwe producten te testen.” Verzamel en deel informatie. Breng je familie en vrienden, de school of jeugdbeweging van je kids en je collega’s op de hoogte. Hierdoor geef je hen ook de kans om rekening te houden met jou of je familie en een glutenvrij alternatief te voorzien tijdens etentjes, verjaardagen en andere gelegenheden. Voor de zekerheid liggen er bij ons in de wagen steeds een doosje glutenvrij pasta en glutenvrije koekjes, mocht er toch geen glutenvrij alternatief voorzien zijn.” “Lees etiketten. Veel producten bevatten namelijk verborgen gluten.” “Investeer in food prepping en een goede voorraadkast. De producten van Schär zijn lekker en handig om standaard in huis te hebben: een pak bladerdeeg, keizerbroodjes, een pizza kan je hier altijd in de diepvriezer vinden. En broodjes om af te bakken, bloem, pasta en wraps vind je hier in de voorraadkast. Zo kan je steeds een snelle en evenwichtige maaltijd op tafel toveren.”

Over Schär

De Week van de coeliakie loopt in 2020 voor het eerst van maandag 11 mei tot en met zondag 17 mei, met de Internationale Dag van de coeliakie op zaterdag 16 mei als hoogtepunt.

De Dr. Schär Group biedt een breed scala aan smakelijke, hoogwaardige en veilige glutenvrije producten. In Europa is Dr. Schär marktleider op het gebied van glutenvrije voeding. Schär is het meest bekende en grootste merk van de Dr. Schär Group, met meer dan 120 verschillende glutenvrije producten. Schär werkt nauw samen met deskundigen uit alle relevante disciplines en biedt belanghebbenden niet alleen een breed scala aan kwalitatieve en veilige glutenvrije producten en een uitgebreid advies en ondersteuningsdiensten.

Meer informatie over Schär en inspiratie voor glutenvrije recepten vind je hier: https://www.schaer.com/nl-nl

Over het onderzoek

Schär deed via een online-survey bij haar eigen online community onderzoek naar de kennis rond coeliakie en gluten houdende voeding. 726 Belgen namen deel aan de survey, waarvan 79% aangaf volledig of gedeeltelijk glutenvrij te eten en waarvan 265 personen aangaven coeliakie te hebben.

[1]  Schatting op basis van cijfers uit Nederland gepubliceerd door NCV - Nederlandse Coeliakie Vereniging.